Миколка-паравоз (на белорусском языке) :: Лыньков Михась

Размер шрифта	— / +
Цвет теста
Цвет фона
скрыть

Мiколка-паравоз (на белорусском языке)

Хата на калёсах

Вы не бачылi Мiколкавай хаты?

Яна вунь у самым тупiку, дзе канчаюцца станцыённыя лiнii, дзе безлiч стрэлак, дзе стаяць недалёка прыгожыя семафоры, дзе ў бязмежныя прасторы працягнулiся, пабеглi блiскучыя рэйкi.

Па рэйках тых бягуць цягнiкi. Бягуць i днём, i ноччу. I шэраю ранiцай. Калi яшчэ сонца не ўзыходзiць. Калi яшчэ Мiколка спiць. Калi спяць усе звычайныя людзi, якiя ноччу не ў машынiстах, не ў кандуктарах, не ў рабочых дэпо, не ў абходчыках пуцявых. А цягнiкi бягуць. Зiмой i летам, увосень i ўвесну. I чым халадней, тым гучней гудуць паравозы, углядаючыся сваiмi пукатымi блiскучымi вачыма ў далёкiя агеньчыкi семафораў. Агеньчыкi белыя, зялёныя, чырвоныя. I кожны паравоз крычыць па-свойму. Адзiн так гудзiць, што шыбы трасуцца ў вокнах. У другога хрыпаты голас, нiбы прастудзiўся паравоз, бегаючы ў зольных туманах i завеях. А трэцi — якая-небудзь кукушка — не гудзiць, а проста пасвiствае галаском такiм тонкiм, пранiзлiвым. I па голасу пазнае Мiколка кожны паравоз, цi то таварны, цi то пасажырскi. I часам ноччу, пачуўшы голас далёкага паравоза, Мiколка будзiць матку:

— Уставай, мама, самавар стаў, бацька едзе з пасажырскiм. Яго паравоз гудзiць.

— Сам ты паравоз! — дражнiць матка Мiколку. — Вось спаць не даеш толькi, пасажырскi яшчэ далёка.

Але матка ўставала, ставiла самавар, раздзьмухваючы яго старой халяўкай ад ботаў. Мiколка прыслухоўваўся, як прабягаў з шумам i грукатам, пастукваючы на стрэлках, цягнiк, як зацiшаў ён хаду, а потым i зусiм станавiўся на станцыi. Тут зменьвалiся паравозы, зменьвалiся i машынiсты. I заўсёды акуратна, праз якiя-небудзь хвiлiн дзесяць, дахаты з’яўляецца Мiколкаў бацька.

— А ты прачнуўся ўжо, кур’ерскi? — гаварыў ён да Мiколкi i заўсёды намерваўся ўхапiць яго за нос сваёй чорнай прамазучанай рукой. Мiколка хаваўся пад коўдру i, паказваючы адтуль толькi кончык носа, пачынаў чохкаць, як сапраўдны паравоз:

— Чшы. чшы. чшы. чшы-чшы-чшы.

I важна гаварыў потым да бацькi:

— Ага! Не можаш мяне ўзяць. Забуксаваў!

«Забуксаваў» — гэта значыць, што бацька далей не пасунецца нi на крок, нiяк не ўхапiць яму цяпер за Мiколкаў нос. Не будзе ж ён бруднымi рукамi за коўдру брацца, павiнен ён памыцца як след. I калi бацька зоймецца з умывальнiкам, Мiколка таропка злазiць з ложка i бяжыць да бацькавай дарожнай скрынкi. Ён спрабуе яе на вагу, а цi ёсць што ў ёй, цi варта ля яе турбавацца.

— Прывёз, татка, што-небудзь? — грозна пытае ён бацьку.

— А што будзе, калi не прывёз? — перапытвае бацька, смяецца.

— Што ж будзе? Нiчога не будзе. — гатоў пакрыўдзiцца Мiколка.

А бацька адчыняе скрынку, дастае шчарбаты чайнiк, загорнутую ў паперыну шклянку, кавалкi «зайцавага хлеба» — так заве ён дарожныя недаедкi. Дужа ж смачныя гэтыя недаедкi. Не сказаць, каб вялiкiя ласункi былi з чэрствага хлеба, але еў яго Мiколка з вялiкай ахвотай, толькi пугаўка-нос паблiскваў ад вялiкага задавальнення. Есць, i здаецца яму, нiбы ён таксама памочнiк машынiста, як бацька. Хлеб пахне трохi вугалем, i аддае крыху ад яго i мазутным пахам. Адным словам, не звычайны хлеб, а хлеб, якi праехаў на паравозе сотнi вёрстаў, падсушыўся, паабiваўся ў скрынцы, прапах. I не дзiва, што як змеле Мiколка гарбушку, дык адразу i пайшоў:

Аж падлога дрыжыць ад Мiколкавага бегу. Бяда толькi, што не разбяжышся як след: i цесна, i мацi ўшчувае:

— Кiнь ты дурыкамi займацца — узняўся нi свет нi зара. Яшчэ брата разбудзiш.

Акрамя «зайцавага хлеба» ў бацькавай скрынцы бывае шмат якiх цiкавых рэчаў. Не бывае нiводнага разу, каб бацька вярнуўся з пуцi з пустой скрынкай. Заўсёды ў скрынцы знаходзяцца новыя цацкi.

Міхась Лынькоў — Міколка-паравоз

З аповесці мы даведваемся пра лёс беларускага хлопчыка Міколкі па мянушцы Паравоз, сына паравознага машыніста. Дзеянне разгортваецца ў 1916 годзе. Міколка-Паравоз жыве разам з бацькамі і дзедам ў вагоне. Бацька Міколкі дапамагае падпольшчыкам і трапляе ў турму. Міколка вырашае паскардзіцца цару на начальніка станцыі, які творыць несправядлівасці. Аднак хлопчыка збіваюць жандары прама пад партрэтам цара, і цяпер Міколка марыць пра помсту. Але адпомсціць ён не паспявае — падзеі ў краіне пачынаюць мяняцца з дзіўнай хуткасцю, і домік яго бацькі аказваецца ў цэнтры гэтых падзей, звязаных з Кастрычніцкай рэвалюцыяй. Пазней у гады грамадзянскай вайны разам з дарослымі Міколка прымае ўдзел у барацьбе супраць белагвардзейцаў і інтэрвентаў. Калі станцыю захопліваюць ворагі, ён разам з бацькам сыходзіць да партызанаў. Пры набліжэнні Чырвонай арміі немцы збіраюцца вывезці маёмасць і зброю. Каб перашкодзіць гэтаму, партызанскі атрад атакуе станцыю, але сілы няроўныя. Па дапамогу адпраўляюць паравоз, які Міколку даводзіцца весці самому.

Аповесць Міхася Лынькова «Міколка-паравоз» – рэалістычны па характары твор, напісаны на аўтабіяграфічным матэрыяле.
Галоўны герой – хлопчык Міколка па мянушцы Паравоз. Твор звязан з чыгункай і чыгуначнікамі. Міколка ўмеў адрозніваць тып цягнікоў. Ён па адным гуку пазнаваў бацькаў паравоз. Міколка дапытлівы, ён задае шмат пытанняў бацькам, дзеду, настаўнікам. Бацька заўсёды прывозіў Міколку штосьці цікавае і вучыў сына бачыць незвычайнае ў звычайным. Напрыклад: на вугалі яны знаходзілі адбіткі тых дрэваў, што раслі на зямлі тысячы год таму. Бацька Андрэй расказваў яму цікавыя гісторыі пра гэты самы камень. Гэта дзівіла хлопчыка і выклікала яго павагу да бацькоўскага розуму, і жаданне самому пра ўсё даведацца. Міколка збіраў цікавыя рэчы, што заставаліся ад цягнікоў на рэйках, а з сабраных малюнкаў зрабіў сваеасаблівую «карцінную галерэю». Дапытлівасць часта прыносіць Міколку непрыемнасці.
З раздзела «Міколкавы непаразуменні з богам» мы даведваемся, як Міколка хацеў даведацца, што гэта за таемная істота – Бог. Але патлумачыць яму не маглі ні маці, ні поп у школе. Яны заўсёды яго фізічна наказвалі і Міколку назаўсёды адвярнула ад рэлігіі. Аднойчы праз станцыю ехаў царскі цягнік і Міколка захацеў убачыць цара ці царанят. Ён ускочыў у цягнік і за гэта жандары збілі яго папругамі з царскімі арламі.
У жыцці Міколкі было і шмат шчаслівых старонак. Удзельнікам усіх прыгод быў дзед Астап. Дзед Астап – асоба легендарная. Ён былы мікалаеўскі ваяка, герой турэцкай вайны, кавалер імператарскіх ордэнаў і проста добры, працавіты, сумленны чалавек. Паміж Міколкам і дзедам ёсць шмат непаразуменняў. У раздзеле «Прыгоды Міколкі і дзеда Астапа» паказваецца, што дзед не такі храбры, ён баіцца ракаў, што заблыталіся ў яго барадзе, вужакі, якога выцягнуў з-пад карча. Міколка сумняваецца ў дзедавых гераічных учынках, смяецца, калі дзед называе сябе кавалерам. Яны часта паміж сабой сварыліся, але потым і мірыліся і першы крок рабіў Міколка. Міколка да дзеда адносіцца з павагай. Яны разам лавілі рыбу, адпраўляліся на самыя «рызыкоўныя» справы (хадзілі на паляванне «раздзел Гісторыя з дзедавай «арудзіяй»»), разам абмяркоўвалі хвалюючыя пытанні жыцця.
На працягу аповесці Міколка сталее, становіцца больш свядомым, здольным на гераічныя ўчынкі. Міколка вызваляе арыштаваных немцамі бальшавікоў з пакгаўза, у які ніхто не мог прабрацца. Гераізму ў аповесці шмат, н-д: дзед Астап сваім нечаканым стрэлам дае магчымасць Сёмку-матросу пазбегнуць смерці. У час нечаканага нападу на вёску, калі партызаны не маглі з-за недахопу байцоў прыняць бой, Міколка параіў адступіць пад відам пахавальнай працэсіі, а ў труну замест нябожчыка палажыць кулямёт.
У раздзеле «У нямецкім палоне» Міколку і дзеда Астапа палкоўнік загадвае расстраляць. Міколка чакае смерць па свойму, ён плача не ад страху, а ад шкадавання сваіх родных і блізкіх. Партызаны вызваляюць палонных. Імі камандуе Сёмка-матрос і Міколка пазнаўшы яго крыкнуў дзеду, што гэта той чалавек якога яны выратавалі. Тут прадугледжваецца своеасаблівы павучальны момант: ніколі добрыя справы не прападаюць марна. Міколка замяніў параненага бацьку і сам павёў браняпоезд з чырвонаармейцамі. У аповесці Міколка паказаны кемлівым і разумным, здольным знайсці выйсце з любой сітуацыі.

Михась Лыньков — Мiколка-паравоз (на белорусском языке)

• 60
• 1
• 2
• 3
• 4
• 5

Михась Лыньков — Мiколка-паравоз (на белорусском языке) краткое содержание

Мiколка-паравоз (на белорусском языке) — читать онлайн бесплатно полную версию (весь текст целиком)

Мiколка-паравоз (на белорусском языке)

Хата на калёсах

Вы не бачылi Мiколкавай хаты?

Яна вунь у самым тупiку, дзе канчаюцца станцыённыя лiнii, дзе безлiч стрэлак, дзе стаяць недалёка прыгожыя семафоры, дзе ў бязмежныя прасторы працягнулiся, пабеглi блiскучыя рэйкi.

Па рэйках тых бягуць цягнiкi. Бягуць i днём, i ноччу. I шэраю ранiцай. Калi яшчэ сонца не ўзыходзiць. Калi яшчэ Мiколка спiць. Калi спяць усе звычайныя людзi, якiя ноччу не ў машынiстах, не ў кандуктарах, не ў рабочых дэпо, не ў абходчыках пуцявых. А цягнiкi бягуць. Зiмой i летам, увосень i ўвесну. I чым халадней, тым гучней гудуць паравозы, углядаючыся сваiмi пукатымi блiскучымi вачыма ў далёкiя агеньчыкi семафораў. Агеньчыкi белыя, зялёныя, чырвоныя. I кожны паравоз крычыць па-свойму. Адзiн так гудзiць, што шыбы трасуцца ў вокнах. У другога хрыпаты голас, нiбы прастудзiўся паравоз, бегаючы ў зольных туманах i завеях. А трэцi — якая-небудзь кукушка — не гудзiць, а проста пасвiствае галаском такiм тонкiм, пранiзлiвым. I па голасу пазнае Мiколка кожны паравоз, цi то таварны, цi то пасажырскi. I часам ноччу, пачуўшы голас далёкага паравоза, Мiколка будзiць матку:

— Уставай, мама, самавар стаў, бацька едзе з пасажырскiм. Яго паравоз гудзiць.

— Сам ты паравоз! — дражнiць матка Мiколку. — Вось спаць не даеш толькi, пасажырскi яшчэ далёка.

Але матка ўставала, ставiла самавар, раздзьмухваючы яго старой халяўкай ад ботаў. Мiколка прыслухоўваўся, як прабягаў з шумам i грукатам, пастукваючы на стрэлках, цягнiк, як зацiшаў ён хаду, а потым i зусiм станавiўся на станцыi. Тут зменьвалiся паравозы, зменьвалiся i машынiсты. I заўсёды акуратна, праз якiя-небудзь хвiлiн дзесяць, дахаты з’яўляецца Мiколкаў бацька.

— А ты прачнуўся ўжо, кур’ерскi? — гаварыў ён да Мiколкi i заўсёды намерваўся ўхапiць яго за нос сваёй чорнай прамазучанай рукой. Мiколка хаваўся пад коўдру i, паказваючы адтуль толькi кончык носа, пачынаў чохкаць, як сапраўдны паравоз:

— Чшы. чшы. чшы. чшы-чшы-чшы.

I важна гаварыў потым да бацькi:

— Ага! Не можаш мяне ўзяць. Забуксаваў!

«Забуксаваў» — гэта значыць, што бацька далей не пасунецца нi на крок, нiяк не ўхапiць яму цяпер за Мiколкаў нос. Не будзе ж ён бруднымi рукамi за коўдру брацца, павiнен ён памыцца як след. I калi бацька зоймецца з умывальнiкам, Мiколка таропка злазiць з ложка i бяжыць да бацькавай дарожнай скрынкi. Ён спрабуе яе на вагу, а цi ёсць што ў ёй, цi варта ля яе турбавацца.

— Прывёз, татка, што-небудзь? — грозна пытае ён бацьку.

— А што будзе, калi не прывёз? — перапытвае бацька, смяецца.

— Што ж будзе? Нiчога не будзе. — гатоў пакрыўдзiцца Мiколка.

А бацька адчыняе скрынку, дастае шчарбаты чайнiк, загорнутую ў паперыну шклянку, кавалкi «зайцавага хлеба» — так заве ён дарожныя недаедкi. Дужа ж смачныя гэтыя недаедкi. Не сказаць, каб вялiкiя ласункi былi з чэрствага хлеба, але еў яго Мiколка з вялiкай ахвотай, толькi пугаўка-нос паблiскваў ад вялiкага задавальнення. Есць, i здаецца яму, нiбы ён таксама памочнiк машынiста, як бацька. Хлеб пахне трохi вугалем, i аддае крыху ад яго i мазутным пахам. Адным словам, не звычайны хлеб, а хлеб, якi праехаў на паравозе сотнi вёрстаў, падсушыўся, паабiваўся ў скрынцы, прапах. I не дзiва, што як змеле Мiколка гарбушку, дык адразу i пайшоў:

Аж падлога дрыжыць ад Мiколкавага бегу. Бяда толькi, што не разбяжышся як след: i цесна, i мацi ўшчувае:

— Кiнь ты дурыкамi займацца — узняўся нi свет нi зара. Яшчэ брата разбудзiш.

Акрамя «зайцавага хлеба» ў бацькавай скрынцы бывае шмат якiх цiкавых рэчаў. Не бывае нiводнага разу, каб бацька вярнуўся з пуцi з пустой скрынкай. Заўсёды ў скрынцы знаходзяцца новыя цацкi. То незвычайную медную гайку прывязе бацька, то фарфоравы iзалятар, то трубку якую блiскучую, а то проста каменьчыкаў розных, каляровых. Часам прывязе звычайны кавалак каменнага вугалю, падае Мiколку:

— Вось табе новая цацка!

Мiколка гатоў i ў крыўду ўкiнуцца: знайшоў бацька цацку! Ды iх, гэтакiх цацак, вунь цэлыя горы каля дэпо!

— А ты прыгледзься вось лепш, тады не будзеш i носа задзiраць.

I сапраўды, цiкавы камень. На адным баку малюнак, нiбы выразаў нехта цэлую ветку, i сцяблiнкi тут, i дробнае лiсцейка разышлося веерам.

— Хто маляваў? — пытае Мiколка.

— Нiхто. Сама мацi-прырода.

— А ты не абманьвай. Яшчэ памочнiкам называецца, жарты строiць. ушчувае Мiколка бацьку.

Тады расказвае бацька розныя цiкавыя гiсторыi пра гэты самы камень. Нiбы быў ён тысячы год назад не каменем, а самым звычайным дрэвам, высокiм, прыгожым, з гаманлiвым лiсцем зялёным. I вось найшла навальнiца, павалiлiся дрэвы, усю зямлю ўслалi векавыя гiганты. Iх засыпала зямлёй, зацягнула балотнаю тванню. Ляжаць дрэвы пад зямлёй, ляжаць, не гнiюць. Год ляжаць, дзесяткi ляжаць, ляжаць сотнi i тысячы гадоў. Ляжаць, пакуль не скамянеюць. I лiсцейка як адцiснулася тысячы год назад, так i захавала свой малюнак у акамянелым дрэве. А часам трапляецца адбiтак-адпячатак тагачасных казюрак, жывёлiнак. Вось якая гiсторыя гэтага малюнка.

Слухае Мiколка. Сапраўды ж цiкава. Бацька яшчэ раскажа i пра нафту, якую таксама паляць на паравозе. Бацька раскажа i пра мазут, дзе i як яго здабываюць. Ён раскажа i пра паравоз, i пра чыгунныя рэйкi, i пра розныя сiгналы. Багата чаго ведае ён. I нездарма заўсёды здзiўляецца Мiколка i кажа ў роздуме:

— Разумны ты, бацька!

Праўда, з гэтым не зусiм каб пагаджалася матка. Тая трымаецца трохi iнакшых думак пра бацьку i пра гэтыя свае думкi кажа часам уголас, ды ў якi яшчэ голас. Хоць вушы тады затыкай:

— I калi ты ўжо сур’ёзным чалавекам станеш? Другiя ж, глядзi, у старшыя машынiсты ўжо выбiлiся. Другiя, глядзi, на ўласныя хаткi з садамi ўзбiлiся. А ты век тут карпей ды гiбей у гэтым дзiравым вагоне. Галава непуцёвая.

На гэта бацька звычайна нiчога не адказваў, маўчаў. Альбо важна пытаўся: «Што скажаш яшчэ цiкавага?» Альбо запяваў канарэечку:

Канарээ-е-чка жалабна пяёць.

Ну што ты з яго возьмеш тады, з гэтай канарэечкi. Пабурчыць, пабурчыць мацi ды сцiхамiрыцца.

А вагон сапраўды дзiравы. Вагон — хата Мiколкава. Стары парахнявы вагон, з пашчапанымi коламi, са збiтымi буферамi. З’ездзiўся вагон, пастарэў. Паставiлi яго ў тупiк пад жыллё. I колькi вунь гэтых вагонаў, цэлы пасёлак — жывуць у iх дэпоўцы: токары, слесары, машынiсты з качагарамi. I цеснавата ў вагоне. Палову займае бацькаў ложак. Пасярэдзiне невялiкая печка. На другой палове месцiцца дзiцячы тапчан, тут жа спiць Мiколкаў старэйшы брат, якi ўжо сам зарабляе, ходзiць у змазчыках. Тут жа спiць дзед Астап. Тут жа невялiчкi стол, за якiм палуднуюць, вячэраюць, на якiм мацi бялiзну качае. Цесна ўсё ж.

Адно што добра: выскачыш з вагона, i тут табе воля вольная. Бяжы куды хочаш: цi пад дэпо, цi на пуцi, цi на недалёкае балота за лесам. Знадворку i вагон прыгожы. Яшчэ не сцерлася назусiм чырвоная фарба. З левага боку ўгары намаляваны чорным па беламу двухгаловы арол з царскай каронай. Пад арлом надпiс: «40 человек, 8 лошадей».

Міхась Лынькоў: Міколка-паравоз

Здесь есть возможность читать онлайн «Міхась Лынькоў: Міколка-паравоз» весь текст электронной книги совершенно бесплатно (целиком полную версию). В некоторых случаях присутствует краткое содержание. Город: Мінск, год выпуска: 1990, ISBN: 5-7880-0200-1, издательство: Юнацтва, категория: Детские приключения / на белорусском языке. Описание произведения, (предисловие) а так же отзывы посетителей доступны на портале. Библиотека «Либ Кат» — LibCat.ru создана для любителей полистать хорошую книжку и предлагает широкий выбор жанров:

Выбрав категорию по душе Вы сможете найти действительно стоящие книги и насладиться погружением в мир воображения, прочувствовать переживания героев или узнать для себя что-то новое, совершить внутреннее открытие. Подробная информация для ознакомления по текущему запросу представлена ниже:

• 60
• 1
• 2
• 3
• 4
• 5

Міколка-паравоз: краткое содержание, описание и аннотация

Предлагаем к чтению аннотацию, описание, краткое содержание или предисловие (зависит от того, что написал сам автор книги «Міколка-паравоз»). Если вы не нашли необходимую информацию о книге — напишите в комментариях, мы постараемся отыскать её.

Міхась Лынькоў: другие книги автора

Кто написал Міколка-паравоз? Узнайте фамилию, как зовут автора книги и список всех его произведений по сериям.

Возможность размещать книги на на нашем сайте есть у любого зарегистрированного пользователя. Если Ваша книга была опубликована без Вашего на то согласия, пожалуйста, направьте Вашу жалобу на info@libcat.ru или заполните форму обратной связи.

В течение 24 часов мы закроем доступ к нелегально размещенному контенту.

Міколка-паравоз — читать онлайн бесплатно полную книгу (весь текст) целиком

Ниже представлен текст книги, разбитый по страницам. Система автоматического сохранения места последней прочитанной страницы, позволяет с удобством читать онлайн бесплатно книгу «Міколка-паравоз», без необходимости каждый раз заново искать на чём Вы остановились. Не бойтесь закрыть страницу, как только Вы зайдёте на неё снова — увидите то же место, на котором закончили чтение.

Хата на калёсах

Вы не бачылі Міколкавай хаты?

Яна вунь у самым тупіку, дзе канчаюцца станцыённыя лініі, дзе безліч стрэлак, дзе стаяць недалёка прыгожыя семафоры, дзе ў бязмежныя прасторы працягнуліся, пабеглі бліскучыя рэйкі.

Па рэйках тых бягуць цягнікі. Бягуць і днём, і ноччу. І шэраю раніцай. Калі яшчэ сонца не ўзыходзіць. Калі яшчэ Міколка спіць. Калі спяць усе звычайныя людзі, якія ноччу не ў машыністах, не ў кандуктарах, не ў рабочых дэпо, не ў абходчыках пуцявых. А цягнікі бягуць. Зімой і летам, увосень і ўвесну. І чым халадней, тым гучней гудуць паравозы, углядаючыся сваімі пукатымі бліскучымі вачыма ў далёкія агеньчыкі семафораў. Агеньчыкі белыя, зялёныя, чырвоныя. І кожны паравоз крычыць па-свойму. Адзін так гудзіць, што шыбы трасуцца ў вокнах. У другога хрыпаты голас, нібы прастудзіўся паравоз, бегаючы ў зольных туманах і завеях. А трэці — якая-небудзь кукушка — не гудзіць, а проста пасвіствае галаском такім тонкім, пранізлівым. І па голасу пазнае Міколка кожны паравоз, ці то таварны, ці то пасажырскі. І часам ноччу, пачуўшы голас далёкага паравоза, Міколка будзіць матку:

— Уставай, мама, самавар стаў, бацька едзе з пасажырскім. Яго паравоз гудзіць.

— Сам ты паравоз! — дражніць матка Міколку. — Вось спаць не даеш толькі, пасажырскі яшчэ далёка…

Але матка ўставала, ставіла самавар, раздзьмухваючы яго старой халяўкай ад ботаў. Міколка прыслухоўваўся, як прабягаў з шумам і грукатам, пастукваючы на стрэлках, цягнік, як зацішаў ён хаду, а потым і зусім станавіўся на станцыі. Тут зменьваліся паравозы, зменьваліся і машыністы. І заўсёды акуратна, праз якія-небудзь хвілін дзесяць, дахаты з’яўляецца Міколкаў бацька.

— А ты прачнуўся ўжо, кур’ерскі? — гаварыў ён да Міколкі і заўсёды намерваўся ўхапіць яго за нос сваёй чорнай прамазучанай рукой. Міколка хаваўся пад коўдру і, паказваючы адтуль толькі кончык носа, пачынаў чохкаць, як сапраўдны паравоз:

— Чшы… чшы… чшы… чшы-чшы-чшы…

І важна гаварыў потым да бацькі:

— Ага! Не можаш мяне ўзяць… Забуксаваў!

«Забуксаваў» — гэта значыць, што бацька далей не пасунецца ні на крок, ніяк не ўхапіць яму цяпер за Міколкаў нос. Не будзе ж ён бруднымі рукамі за коўдру брацца, павінен ён памыцца як след. І калі бацька зоймецца з умывальнікам, Міколка таропка злазіць з ложка і бяжыць да бацькавай дарожнай скрынкі. Ён спрабуе яе на вагу, а ці ёсць што ў ёй, ці варта ля яе турбавацца.

— Прывёз, татка, што-небудзь? — грозна пытае ён бацьку.

— А што будзе, калі не прывёз? — перапытвае бацька, смяецца.

— Што ж будзе? Нічога не будзе… — гатоў пакрыўдзіцца Міколка.

А бацька адчыняе скрынку, дастае шчарбаты чайнік, загорнутую ў паперыну шклянку, кавалкі «зайцавага хлеба» — так заве ён дарожныя недаедкі. Дужа ж смачныя гэтыя недаедкі. Не сказаць, каб вялікія ласункі былі з чэрствага хлеба, але еў яго Міколка з вялікай ахвотай, толькі пугаўка-нос пабліскваў ад вялікага задавальнення. Есць, і здаецца яму, нібы ён таксама памочнік машыніста, як бацька… Хлеб пахне трохі вугалем, і аддае крыху ад яго і мазутным пахам. Адным словам, не звычайны хлеб, а хлеб, які праехаў на паравозе сотні вёрстаў, падсушыўся, паабіваўся ў скрынцы, прапах. І не дзіва, што як змеле Міколка гарбушку, дык адразу і пайшоў:

Аж падлога дрыжыць ад Міколкавага бегу. Бяда толькі, што не разбяжышся як след: і цесна, і маці ўшчувае:

— Кінь ты дурыкамі займацца — узняўся ні свет ні зара. Яшчэ брата разбудзіш…

Акрамя «зайцавага хлеба» ў бацькавай скрынцы бывае шмат якіх цікавых рэчаў. Не бывае ніводнага разу, каб бацька вярнуўся з пуці з пустой скрынкай. Заўсёды ў скрынцы знаходзяцца новыя цацкі. То незвычайную медную гайку прывязе бацька, то фарфоравы ізалятар, то трубку якую бліскучую, а то проста каменьчыкаў розных, каляровых. Часам прывязе звычайны кавалак каменнага вугалю, падае Міколку:

— Вось табе новая цацка!

Міколка гатоў і ў крыўду ўкінуцца: знайшоў бацька цацку! Ды іх, гэтакіх цацак, вунь цэлыя горы каля дэпо!

— А ты прыгледзься вось лепш, тады не будзеш і носа задзіраць…

І сапраўды, цікавы камень. На адным баку малюнак, нібы выразаў нехта цэлую ветку, і сцяблінкі тут, і дробнае лісцейка разышлося веерам.

Михась Лыньков — Мiколка-паравоз (на белорусском языке)

99 Пожалуйста дождитесь своей очереди, идёт подготовка вашей ссылки для скачивания.

Скачивание начинается. Если скачивание не началось автоматически, пожалуйста нажмите на эту ссылку.

Описание книги «Мiколка-паравоз (на белорусском языке)»

Описание и краткое содержание «Мiколка-паравоз (на белорусском языке)» читать бесплатно онлайн.

Мiколка-паравоз (на белорусском языке)

Хата на калёсах

Вы не бачылi Мiколкавай хаты?

Яна вунь у самым тупiку, дзе канчаюцца станцыённыя лiнii, дзе безлiч стрэлак, дзе стаяць недалёка прыгожыя семафоры, дзе ў бязмежныя прасторы працягнулiся, пабеглi блiскучыя рэйкi.

Па рэйках тых бягуць цягнiкi. Бягуць i днём, i ноччу. I шэраю ранiцай. Калi яшчэ сонца не ўзыходзiць. Калi яшчэ Мiколка спiць. Калi спяць усе звычайныя людзi, якiя ноччу не ў машынiстах, не ў кандуктарах, не ў рабочых дэпо, не ў абходчыках пуцявых. А цягнiкi бягуць. Зiмой i летам, увосень i ўвесну. I чым халадней, тым гучней гудуць паравозы, углядаючыся сваiмi пукатымi блiскучымi вачыма ў далёкiя агеньчыкi семафораў. Агеньчыкi белыя, зялёныя, чырвоныя. I кожны паравоз крычыць па-свойму. Адзiн так гудзiць, што шыбы трасуцца ў вокнах. У другога хрыпаты голас, нiбы прастудзiўся паравоз, бегаючы ў зольных туманах i завеях. А трэцi — якая-небудзь кукушка — не гудзiць, а проста пасвiствае галаском такiм тонкiм, пранiзлiвым. I па голасу пазнае Мiколка кожны паравоз, цi то таварны, цi то пасажырскi. I часам ноччу, пачуўшы голас далёкага паравоза, Мiколка будзiць матку:

— Уставай, мама, самавар стаў, бацька едзе з пасажырскiм. Яго паравоз гудзiць.

— Сам ты паравоз! — дражнiць матка Мiколку. — Вось спаць не даеш толькi, пасажырскi яшчэ далёка.

Але матка ўставала, ставiла самавар, раздзьмухваючы яго старой халяўкай ад ботаў. Мiколка прыслухоўваўся, як прабягаў з шумам i грукатам, пастукваючы на стрэлках, цягнiк, як зацiшаў ён хаду, а потым i зусiм станавiўся на станцыi. Тут зменьвалiся паравозы, зменьвалiся i машынiсты. I заўсёды акуратна, праз якiя-небудзь хвiлiн дзесяць, дахаты з’яўляецца Мiколкаў бацька.

— А ты прачнуўся ўжо, кур’ерскi? — гаварыў ён да Мiколкi i заўсёды намерваўся ўхапiць яго за нос сваёй чорнай прамазучанай рукой. Мiколка хаваўся пад коўдру i, паказваючы адтуль толькi кончык носа, пачынаў чохкаць, як сапраўдны паравоз:

— Чшы. чшы. чшы. чшы-чшы-чшы.

I важна гаварыў потым да бацькi:

— Ага! Не можаш мяне ўзяць. Забуксаваў!

«Забуксаваў» — гэта значыць, што бацька далей не пасунецца нi на крок, нiяк не ўхапiць яму цяпер за Мiколкаў нос. Не будзе ж ён бруднымi рукамi за коўдру брацца, павiнен ён памыцца як след. I калi бацька зоймецца з умывальнiкам, Мiколка таропка злазiць з ложка i бяжыць да бацькавай дарожнай скрынкi. Ён спрабуе яе на вагу, а цi ёсць што ў ёй, цi варта ля яе турбавацца.

— Прывёз, татка, што-небудзь? — грозна пытае ён бацьку.

— А што будзе, калi не прывёз? — перапытвае бацька, смяецца.

— Што ж будзе? Нiчога не будзе. — гатоў пакрыўдзiцца Мiколка.

А бацька адчыняе скрынку, дастае шчарбаты чайнiк, загорнутую ў паперыну шклянку, кавалкi «зайцавага хлеба» — так заве ён дарожныя недаедкi. Дужа ж смачныя гэтыя недаедкi. Не сказаць, каб вялiкiя ласункi былi з чэрствага хлеба, але еў яго Мiколка з вялiкай ахвотай, толькi пугаўка-нос паблiскваў ад вялiкага задавальнення. Есць, i здаецца яму, нiбы ён таксама памочнiк машынiста, як бацька. Хлеб пахне трохi вугалем, i аддае крыху ад яго i мазутным пахам. Адным словам, не звычайны хлеб, а хлеб, якi праехаў на паравозе сотнi вёрстаў, падсушыўся, паабiваўся ў скрынцы, прапах. I не дзiва, што як змеле Мiколка гарбушку, дык адразу i пайшоў:

Аж падлога дрыжыць ад Мiколкавага бегу. Бяда толькi, што не разбяжышся як след: i цесна, i мацi ўшчувае:

— Кiнь ты дурыкамi займацца — узняўся нi свет нi зара. Яшчэ брата разбудзiш.

Акрамя «зайцавага хлеба» ў бацькавай скрынцы бывае шмат якiх цiкавых рэчаў. Не бывае нiводнага разу, каб бацька вярнуўся з пуцi з пустой скрынкай. Заўсёды ў скрынцы знаходзяцца новыя цацкi. То незвычайную медную гайку прывязе бацька, то фарфоравы iзалятар, то трубку якую блiскучую, а то проста каменьчыкаў розных, каляровых. Часам прывязе звычайны кавалак каменнага вугалю, падае Мiколку:

— Вось табе новая цацка!

Мiколка гатоў i ў крыўду ўкiнуцца: знайшоў бацька цацку! Ды iх, гэтакiх цацак, вунь цэлыя горы каля дэпо!

— А ты прыгледзься вось лепш, тады не будзеш i носа задзiраць.

I сапраўды, цiкавы камень. На адным баку малюнак, нiбы выразаў нехта цэлую ветку, i сцяблiнкi тут, i дробнае лiсцейка разышлося веерам.

— Хто маляваў? — пытае Мiколка.

— Нiхто. Сама мацi-прырода.

— А ты не абманьвай. Яшчэ памочнiкам называецца, жарты строiць. ушчувае Мiколка бацьку.

Тады расказвае бацька розныя цiкавыя гiсторыi пра гэты самы камень. Нiбы быў ён тысячы год назад не каменем, а самым звычайным дрэвам, высокiм, прыгожым, з гаманлiвым лiсцем зялёным. I вось найшла навальнiца, павалiлiся дрэвы, усю зямлю ўслалi векавыя гiганты. Iх засыпала зямлёй, зацягнула балотнаю тванню. Ляжаць дрэвы пад зямлёй, ляжаць, не гнiюць. Год ляжаць, дзесяткi ляжаць, ляжаць сотнi i тысячы гадоў. Ляжаць, пакуль не скамянеюць. I лiсцейка як адцiснулася тысячы год назад, так i захавала свой малюнак у акамянелым дрэве. А часам трапляецца адбiтак-адпячатак тагачасных казюрак, жывёлiнак. Вось якая гiсторыя гэтага малюнка.

Слухае Мiколка. Сапраўды ж цiкава. Бацька яшчэ раскажа i пра нафту, якую таксама паляць на паравозе. Бацька раскажа i пра мазут, дзе i як яго здабываюць. Ён раскажа i пра паравоз, i пра чыгунныя рэйкi, i пра розныя сiгналы. Багата чаго ведае ён. I нездарма заўсёды здзiўляецца Мiколка i кажа ў роздуме:

— Разумны ты, бацька!

Праўда, з гэтым не зусiм каб пагаджалася матка. Тая трымаецца трохi iнакшых думак пра бацьку i пра гэтыя свае думкi кажа часам уголас, ды ў якi яшчэ голас. Хоць вушы тады затыкай:

— I калi ты ўжо сур’ёзным чалавекам станеш? Другiя ж, глядзi, у старшыя машынiсты ўжо выбiлiся. Другiя, глядзi, на ўласныя хаткi з садамi ўзбiлiся. А ты век тут карпей ды гiбей у гэтым дзiравым вагоне. Галава непуцёвая.

На гэта бацька звычайна нiчога не адказваў, маўчаў. Альбо важна пытаўся: «Што скажаш яшчэ цiкавага?» Альбо запяваў канарэечку:

Канарээ-е-чка жалабна пяёць.

Ну што ты з яго возьмеш тады, з гэтай канарэечкi. Пабурчыць, пабурчыць мацi ды сцiхамiрыцца.

А вагон сапраўды дзiравы. Вагон — хата Мiколкава. Стары парахнявы вагон, з пашчапанымi коламi, са збiтымi буферамi. З’ездзiўся вагон, пастарэў. Паставiлi яго ў тупiк пад жыллё. I колькi вунь гэтых вагонаў, цэлы пасёлак — жывуць у iх дэпоўцы: токары, слесары, машынiсты з качагарамi. I цеснавата ў вагоне. Палову займае бацькаў ложак. Пасярэдзiне невялiкая печка. На другой палове месцiцца дзiцячы тапчан, тут жа спiць Мiколкаў старэйшы брат, якi ўжо сам зарабляе, ходзiць у змазчыках. Тут жа спiць дзед Астап. Тут жа невялiчкi стол, за якiм палуднуюць, вячэраюць, на якiм мацi бялiзну качае. Цесна ўсё ж.

Адно што добра: выскачыш з вагона, i тут табе воля вольная. Бяжы куды хочаш: цi пад дэпо, цi на пуцi, цi на недалёкае балота за лесам. Знадворку i вагон прыгожы. Яшчэ не сцерлася назусiм чырвоная фарба. З левага боку ўгары намаляваны чорным па беламу двухгаловы арол з царскай каронай. Пад арлом надпiс: «40 человек, 8 лошадей».

— Дзе ж тыя конi? — пытае бацьку Мiколка, калi старэйшы брат чытае часам уголас гэты надпiс.

— А мы з табой чым не конi? — пасмейваецца бацька.

— А чаму ў арла дзве галавы?

— Таму што адной не хапае, дзiравая. Таму, бачыш, i каронай накрытая.

Дужа там разбiраўся ў тых царскiх каронах Мiколка!

Куды цiкавей былi яму розныя цацкi: гайкi, каменьчыкi, шасцяронкi чыгунныя, розныя блiшчастыя гузiкi, якiя знаходзiў часам на пуцях. Ды яшчэ безлiч розных малюнкаў, аж паўсцяны вагона было аблеплена iмi. Кожны дзень папаўняў Мiколка сваю калекцыю, цi, як называў бацька, карцiнную галерэю. Шукаць доўга новыя малюнкi не прыходзiлася. Даволi прайсцiся раз у дзень па чыгунцы — вярсты дзве туды ды назад — вось i поўныя кiшэнi здабытку. Багата чаго застаецца на пуцях ад пасажырскiх цягнiкоў: тут i паперкi ад цукерак, папяросныя карабкi, часам цэлыя кнiжкi, газетныя лiсты, цiкавыя малюнкi на розных бутэльках.

«Смачна ядуць, чэрцi!» — думаў часам Мiколка, збiраючы сваю калекцыю. Пад чарцямi ён разумеў усiх тых, што ехалi ў пасажырскiх цягнiках, асаблiва ў вагонах першага i другога класа. Гэтыя вагоны ён вызначаў па iх колеру. Звычайны вагон бура-зялёнага прапыленага колеру, а другi i першы клас цёмна-сiняга, блакiтнага, а часам жоўтага.

— Паны. — у дадатак да чарцей называў ён пасажыраў гэтых вагонаў. I сапраўды, ездзiлi ў iх багата апранутыя людзi, прыгожыя ўборы былi на дзецях, якiя паказвалiся ў вокнах.

«Самi цукеркi жаруць, салодкую гарэлку п’юць, а мне толькi пустыя паперкi ды пустыя бутэлькi. Вось бы ўзяў бацька ды звярнуў цягнiк пад адхон, няхай бы тады гэтыя паняняты пехатой прайшлiся. » — так думаў часам Мiколка, не на жарты сярдуючы на гэтых людзей, якiя, вiдаць, не разумелi смаку ў «зайцавым хлебе» i жылi на ўсiм гатовым. I дзецi iх у прыгожых шапках з залатымi лiтарамi. Знайшоў раз Мiколка на пуцях такую шапку, дахаты прынёс, на галаву прымераў. Паглядзеў на шапку бацька ды кажа:

— Дурань ты, Мiколка! Хiба ў гэтай шапцы нам ды пры мазутнай справе. Не да твару, браце, нам такая шапка. У такiх шапках, браце, ходзяць толькi буржуйскiя дзецi.